Ömer Buyse nin Teknik Öğretim Hakkındaki Raporu ( 1927 )

Prof. Dr. Omar Buyse: Mısır asıllı, uzun yıllar Amerikada kalarak oranın eğitim usullerine dair bir kitap yazan, daha sonra Belçika'ya geçerek orada "İş Üniversitesi"ni kuran ve dört yıl burayı yöneten, sonuclarını ve programını "İş Üniversitesi" adıyla yayınlayan Belçika Meslekî Eğitim Müdürü Buyse, 1926 sonlarında Türkiye'deki ziraat, sanayi ve meslek okullarını inceleyerek uygulanabilir bir program hazırlamak için Türkiye ile mukavele imzaladı. Necati Bey kendisini Avrupa gezisi sırasında beğenerek uzman olarak seçmişti.
Prof. Dr. Omar Buyse 1927 yılında Türkiye’ye gelmiş ve Türkiye’nin mesleki teknik eğitim açısından durumunu ortaya koyan bir rapor hazırlamıştır. Raporunda mevcut sanat okullarının programlarının günün ihtiyaçlarını karşılamaktan uzak olduğunu, bu okulların yörelerinin sanat erbabına da hizmet etmesi gerekirken onlarla hiç ilgisi bulunmadığını belirtmiştir.
Ömer Buyse raporunda Belçika dan bilgiler sunarak Belçika ve benzeri batı ülkelerindeki ekonomik kalkınma, teknik eğitimin gelişmeleri konularına değinmiştir.
Bir mesai programı teklifi ve esasatın tayini (İstanbul Raporu),
Teknik mektep ve terbiyeye mütedair program ve nizamname lâyihası (Ankara raporu),
Kütahya'da meslek tedrisatı
Konya'da meslek tedrisatı
Adana vilâyetinde meslek tedrisatı,
Mersin'de meslek tedrisatı
Uşak'ta meslek tedrisatı,
İzmir'de meslek tedrisatı,
Aydın'da meslek tedrisatı,
İstanbul'da meslek tedrisatı
Ankara'da açılacak meslek ve ev işleri kursları,
Orta ziraat mektepleri,
Ziraat, bağcılık, meyve bahçeleri usulleri hakkında rapor,
Ordu'da meslekî ve umumî tedrisat.
Bu raporun özü şu şekilde özetlenebilir:
1- İş üniversitesi ders programları
2- Sanat okulları ders programları
3- Akşam sanat okulları ders konuları
Buyse raporu, üç yüz küsür sayfalık büyük ve ayrıntılı bir rapor-proje ve öneriler topluluğudur. Gittiği her yerdeki incelemelerini tamamladıktan sonra, oradaki inceleme ve önerilerine dair raporlarını vermiştir.
Buyse'in ana öneri ve projeleri şöyle özetlenebilir:
Çalışanlar için akşam sanat okulları açılmalıdır. Kızlar için elişleri, sekreterlik, sosyal hizmetler gibi alanlarda mesleki beceriler kazandırılmalıdır.
Sanat okulları, diğer devlet daireleri ile ticaret ve sanayi odalarıyla, kadın dernekleriyle vb. işbirliği içinde çalışmalıdır.
Sanat okulları bölgesel ihtiyaçları gözeten bir eğitim vermelidir.
Sanat okulları endüstri sanatlarının gerisinde değil önünde yürüyecek şekilde eğitim vermelidir.
Sanat okulları sayıca artırılmalı, nitelikleri yükseltilmelidir. Bu okullar becerikli işçi, mühendis, teknisyen yetiştirecek biçimde organize edilmelidir.
Sanat okullarında veya dışında halk tabakaları için mesleki kurslar açılmalıdır.
Türkiye’de bir iş üniversitesi kurulmalıdır. Buyse bu okulların dışında Mustafa Kemal İş Darülfünunu, İsmet Paşa Kız Enstitüsü, Sanat Okulları(İstanbul,Konya ve Aydın’da),Sosyal Hizmetler Okulu(İstanbul’da),Dokumacılık Okulu (İzmir’de), Dokuma ve Şeker Sanayi Okulu( Uşak’ta) gibi okulların da açılmasını istemiştir. Bu iş Üniversitesini gerçekleştirilemedi.
Ayrıca bu okullara ilave olarak her bölgenin özelliklerine uygun olan;
Erkekler için çiftçilik, kunduracılık, ağaç ve maden işleri, duvarcılık, ticaret ve dil kursları,
Kızlar için biçki-dikiş, ev işleri, süsleme sanatları, dil ve ticaret kurslarının düzenlenmesini istemiştir
Sanayi okulları ile o yörenin sanayicileri ilişki kurmalıdırlar. Ders ve para olarak, bu sanayi erbabından yararlanılmalıdır. Sanat okullar, çeşitli kurum ve zümre temsilcilerinden oluşan bir komisyonca idare edilmelidir; ancak kesin kararlar bu yönetime bırakılmamalıdır. Bu komisyonların başkanları da resmî memurlar arasından atanmalıdır.
Meslek okullarının amacı, halka, çalışmasını en verimli kılacak genel bilgi ve teknik yetenekleri vermektir. Genel okulların programlarına çağdaş üretimi gösteren dersler konmalı; iş, sanat ve tarım çevrelerinin yanı sıra kamu oyunun da sanayi ve çalışma hayatı alanında eğitilmesi gerekir.
Gündüz çalışanlar için ve gündüz okullarında yer alamayacak kadar önemsiz konular için Akşam Meslek okulları açılmalıdır.
Modern çalışmanın her derecesinde gerekli bilgilerin tümü, meslekî ve teknik okullarda yer almalıdır. Bu okullardan, sanayiin önünde, ona rehberlik edecek usta ve uzmanlar yetiştirilmelidir.
İktisadî bağımsızlık kuvvetli bir teknik eğitimle ve bunu uygulamakla sağlanır.
Türkiye'nin doğal kaynakları çok zengindir, oysa öğretimde bu doğal zenginliklere ait bilgiler verilmiyor. Taşrada bu kaynakları işletecek kurumlar ve uzmanlar gereklidir.
Lüks teknik adamlara değil, hem düşünecek hem çalışacak aydın işçi ve ustalara ihtiyaç vardır.
Meslek okulları için Avrupa'dan öğretmen getirtmek gerekmez. Bunlar Türkiye'de yetiştirilebilirler. Küçük sanat öğretmenleri, kendi sanatkârlarının arasından seçilmelidir. Okuma-yazma bilmese de, iyi bir demirci, öğretmen olur. Avrupa'ya şimdilik öğrenci gönderilebilir, ama ilerde buna da gerek kalmaz.
Buyse'in kurulmasını önerdiği ve projesini hazırladığı eğitim-öğretim kurumları da şunlardır:
Mustafa Kemâl Paşa İş Dârülfünunu: Meslek okullarına usta ve öğretmenler yetiştirmenin yanı sıra mahir işçi, teknisyen ve uzmanlar yetiştirmek için Ankara'da kurulacaktı. Öğretim çalışmalarıyla beraber sergiler açacak, Süsleme Sanayii Müzesi ve kütüphaneler kuracak olan bu üniversite, şu yapıda olacaktı:
Teknik kısımda Taş, Ağaç, Madecilik, Elektrikçilik ve Sanayi-i Tezyiniye; Yüksek Teknisyenler Kısınında da İnşaat-ı Nafia ve Yol İnşaatı, Elektrikçilik, Ziraat Makinaları yapımı, Makina Kondüktörü ve Ressamlar, hirfetler, Sanayi-i Tezyiniye, Teknik ve Meslek Okulları için öğretmen yetiştirme bölümleri olacaktı.

İsmetpaşa Kız Enstitüsü: Genç kızlar için meslekî, ticarî ve sosyal bilgiler veren bir okul olacak ve Bayan Mevhibe İnönü'nün adını alacaktı (Institut feminin Madame Ismet Pacha). İlkokul çıkışlıların alınacağı bu Enstitü dört yıllık meslek ve ticaret kısmı ile iki yıllık meslekî, ticarî ve sosyal yüksek kısmla, üç yıllık akşam meslek dersleri kısımlarından meydana gelecekti.

Bu büyük projelerin yanı sıra İstanbul, Konya, İzmir, Aydın vs. yerlerdeki sanayi okullarının ıslah ve genişletme projeleri, Orta Tarım okulları, İstanbul'da Sosyal Hizmetler Okulu, İzmir'de Sanayi-i Nesciye (Dokumacılık), Uşak'ta dokuma, şeker sanayii ve Debbağlık Okulu kurulması, ayrıca her şehirde, yörenin özelliklerine göre erkekler için çiftçilik, kunduracılık, ağaç ve maden işleri, duvarcılık, ticaret ve dil kursları; kızlar için de biçki-dikiş, ev işleri, süsleme sanatları, dil ve ticaret kursları düzenlenmesi isteniyordu.
Buyse raporunda her ne kadar meslek öğretmeni yetiştirmek için Avrupa'ya öğrenci göndermeye gerek olmadığı belirtiliyorsa da, önce İş Üniversitesi öğretmenlerini yetiştirmek için, sonra da çeşitli amaçlarla Avrupa'ya öğrenci gönderilmiştir (1927-1938 arası 133 meslek ve sanat öğrencisi gönderilmiştir).